پدرش از شیوخ سادات بود و پدربزرگ مادری‌اش شیخ فضل‌الله نوری از برجسته‌ترین شخصیت‌های سیاسی – مذهبی تاریخ معاصر ایران بود...
دکتر نصر یکی از شخصیت‌های علمی و فلسفی مسلمان است که جدای از تعهد قلبی و علمی‌اش به اسلام، بسیاری او را از بزرگ‌ترین سنت‌گرایان معاصر که در قید حیاتند می‌دانند. مجموعه حاضر اما بهانه‌ای شد برای بار دیگر پرداختن به شخصیت علمی این متفکر معنوی.
- معرفت جاودان
- مجموعه مقالات دکتر سیدحسین نصر
- به اهتمام دکتر سیدحسن حسینی
- انتشارات؛ مهرنیوشا
- 1386 / 28000 تومان
از آنجا که ضعف در ترجمه از زبانی به زبان دیگر می‌تواند چنان نقایص چشمگیری داشته باشد که محتوای اصلی سخن را به طرز عجیبی دگرگون کند و خوانندگان و مخاطبان اثری خاص را دچار سردرگمی و تشویش کند و چه بسا شناختی غیردقیق از مؤلف اثر ارائه دهد؛ با این اوصاف جای سپاس و قدردانی باقی است که مجموعه مقالات دکتر سیدحسین نصر که مستقیماً به قلم ایشان به زبان فارسی نوشته شده است برای اولین بار در مجموعه «معرفت جاودان» جمع‌آوری شده است.
دکتر سیدحسین نصر در مقدمه این مجموعه می‌‌نویسد: «هر ماهی که می‌گذرد، یکی، دو مقاله از اینجانب در نشریات مختلف ایران چاپ می‌شود که از قلمرو نظارت بنده بیرون است. برخی از ترجمه‌ها دقیق و برخی دیگر دارای نقایص چشمگیر است ولی به هر حال آن آثار مستقیماً به فارسی توسط اینجانب نوشته نشده و سبک نثر آن از بنده نیست و نباید این‌گونه مقالات را با محتویات این مجلدات اشتباه کرد.»
دوره 3 جلدی معرفت جاودان که در بر دارنده مجموعه مقالات دکتر سیدحسین نصر است به اهتمام دکتر سیدحسن حسینی جمع‌آوری شده است. این مجموعه شامل مقالات دکتر سیدحسین نصر به زبان فارسی از سال 1332 تا 1384 است. جلد اول مشتمل بر 6 فصل است. فصل اول با عنوان «مطالعات اسلامی و ادیان تطبیقی» شامل مقالاتی چون «نظری به ادیان عالم»، «دین در جهان معاصر»، «دین و فلسفه»، «اسلام و غرب» و «پلورالیزم دینی در اسلام» است.
دکتر نصر در مقاله نظری به ادیان عالم بر اهمیت گفت‌وگو و تعامل تمدن‌ها و ادیان با یکدیگر اشاره می‌کند. وی معتقد است تاریخ‌مداری به تنهایی صلاحیت کشف آثار معنوی و باطنی و جاودان ادیان را ندارد. همچنین او بر وحدت حقیقی ادیان و تکثر شئون مراتب آن وحدت تأکید کرده است.
در مقاله «دین در جهان معاصر» به آثار مخرب رنسانس و تفکر جدید غربی بر معنویت و دین می‌پردازد.
فصل دوم که عنوان «تصوف، عرفان، هنر سنتی» دارد با مقالاتی چون «عالم خیال و مفهوم فضا در مینیاتور ایرانی»، «تصوف و تأثیر آن در موسیقی» و «عرفان نظری و سیر و سلوک در تصوف»، به ابعاد فلسفی و عرفانی هنر ایران اسلامی می‌پردازد. وی جنبه‌های روحانی موسیقی را که با عالم مجردات مرتبط است بیان می‌کند و به تبیین وجوه عرفانی این هنر و راه‌های انتقال معنا و جذبه و کشف الهی از طریق موسیقی ایرانی می‌پردازد.
فصل سوم در بر گیرنده مقالات مرتبط با فلسفه اسلامی و مباحث فلسفی است.
فصل چهارم و پنجم به ترتیب «مباحث علمی و تاریخ علوم» و «بزرگان تفکر اسلامی» را شامل می‌شود.
فصل ششم، «ایران و فرهنگ آن» نام دارد. مقاله «ایرانی بودن در زمان حال چه معنایی دارد» نوشته‌ای درباره هویت ایرانی است، که در آن نصر به عناصری از ویژگی‌های تمدن ایرانی اشاره می‌کند.
مقاله «ایران و فرهنگ جاوید آن» در بر دارنده مطالبی درباره هویت و تمدن و فرهنگ ایرانی است. نصر در این مقاله می‌گوید ایران بیش از آنکه یک واقعیت سیاسی و اجتماعی باشد یک حقیقت فرهنگی و معنوی در قلب آسیاست، تمدن شرق و غرب را به یکدیگر پیوند می‌دهد.
مقاله «زبان فارسی و هویت ملی» نوشته‌ای درباره اهمیت زبان فارسی و گسترش آن است. وی پس از تعریف واژه‌های هویت و ملی به ارتباط میان هویت ملی و زبان فارسی می‌پردازد و زبان فارسی و نحوه نگرش به جهان هستی را 2 رکن مهم هویت ملی ایرانیان می‌داند.
جلد دوم که با فصل هفتم آغاز می‌شود و با فصل دوازدهم به پایان می‌سد به دانشمندان معاصر چون مجتبی مینوی، زین‌العابدین رهنما، هانری کوربن، خسرو مستوفی و سیدجلال‌الدین آشتیانی می‌پردازد. فصل هشتم «سنت، تجدد، بحران دنیای معاصر» نام دارد و مقالاتی مثل «تقابل ساحت‌های معنوی و مادی در حیات بشر کنونی»، پایان تمدن غرب... را در بر می‌گیرد.
وی در مقاله «زمینه فکری برخورد فرهنگ و تمدن ایران و غرب» بر ضرورت حفظ ریشه معنوی تمدن و فرهنگ ایرانی در مواجهه با مشکلاتی که ناشی از ورود تمدن غرب به کشور است، تأکید می‌کند.
آخرین مقاله این فصل «معنی فرهنگ چیست» است که پاسخ مکتوب دکتر نصر به چند پرسش در باب مفهوم فرهنگ و فرهنگ ایرانی است. نصر در این مقاله معتقد است کاربرد کلمه فرهنگ اساساً غربی محور و محصول دوران جدید است. فصل 9 و 10 به ترتیب با عنوان «فلسفه، تصوف هنر» و «مباحث علمی و تاریخ علوم» است.
نصر در فصل 11 کتاب بر آثاری چون شرح مقدمه قیصری، المبدا والمعاد... مقدمه نوشته است و کتاب‌هایی چون لمعات الهیه، تذکره الاولیای عطار، اسلام و غرب و تفکر سیاسی در اسلام قرون وسطی... را نقد کرده است.
فصل دوازدهم و در واقع فصل آخر کتاب مقالاتی است که نصر از انگلیسی و فرانسه به زبان فارسی برگردانده است.
با توجه به اهمیت بسزای این مقالات که به زبان فارسی و به قلم شخص دکتر سیدحسین نصر است ایشان آرزو دارد روزی پس از تجدید نظر مقالات ترجمه شده نیز در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد.
مجموعه 3 جلدی معرفت جاودان توسط انتشارات «مهرنیوشا» در سال 1386 برای اولین بار منتشر شد.
البته جلد اول این مجموعه با عنوان «جاودان خرد» توسط انتشارات سروش به چاپ رسیده. غیر از جلد اول و دوم کتاب که مشتمل بر 12 فصل و 94 مقاله از دکتر سیدحسین نصر در موضوعات مختلف است؛ کتاب سوم از این مجموعه در بر دارنده زندگینامه خود نوشت نصر و فهرست آثار وی است. زندگینامه خود نوشت دکتر سیدحسین نصر به زبان انگلیسی است که سیدرضا ملیح آن را به زبان فارسی برگردانده است.
نصر علت نگارش این زندگینامه را برگزیده شدن وی برای یکی از مجلدات سلسله معروف «کتابخانه فیلسوفان زنده» می‌داند. در این مجموعه که هر جلد به یک فیلسوف در حالی که او زنده است اختصاص دارد و محققان درباره او و افکارش از خودش سؤال می‌کنند و او پاسخ می‌دهد تا در زمان حیاتش نکات مبهم اندیشه وی روشن شود.
برتر اندراسل، ژان پل سارتر، آلفرد نورث وایتهد... از دیگر فیلسوفانی هستند که یکی از جلدهای این مجموعه را به خودشان اختصاص داده‌اند.
نصر که اولین مسلمانی بود که برای این سلسله برگزیده و دعوت شده بود برای قوت نفس جوانان مسلمان و تضعیف عقده حقارت در آنان در مقابل تمدن غرب و فلسفه‌های جدید این دعوت را پذیرفت.
نصر می‌گوید: «این زندگینامه بیشتر جنبه عقلی، فکری، تعلیمی، فرهنگی دارد تا خصوصی و شخصی، ولی در عین حال کامل‌ترین مطلبی است که تاکنون درباره زندگی خود نوشته‌ام.»
فهرست آثاری که از دکتر نصر در جلد سوم این مجموعه آمده است کامل‌ترین فهرست موجود از آثار اوست.
ویژگی شاخص دکتر نصر تفکر سنتی و فلسفه جاویدان است. فلسفه جاویدان که همان متافیزیک، مابعدالطبیعه، حکمت و سنت جاوید است، معتقد است که شهود و عقل شهودی به مرتبه روح تعلق دارد و نه به ساحت نفس یا ذهن ، بنابراین متافیزیک حقیقی که مبتنی بر شهود است محدود به مقوله‌های ذهنی نیست بلکه اساساً فرا انسانی است و به همین دلیل فلسفه‌های جاوید یا مکاتب موسوم به سنت‌گرایی در اصل وحدت‌گرا یا یگانه محورند.
سنت‌گرایان معتقدند که روش اصلی این حکمت عقل سهوی است که البته با عقل استدلالی تقابلی ندارد و این عقل شهودی دارای مراتبی است که عقل استدلالی نیز شأن و جلوه‌ای از آن است.
سنت‌گرایان قدمت نگرش موسوم به سنت‌گرایی یا حکمت جاودان را به تاریخ پیدایش هستی و انسان بازمی‌گردانند.
به هر حال مکتب سنت‌گرایی یا جاویدان خرد با نمایندگانی چون فریتهوف شووان، تیتوس بورکهات، رنه گنون، گومارا سوامی و سیدحسین نصر به عنوان یکی از جریان‌های زنده و مهم در دنیای معاصر است.
نام این مجموعه معرفت جاودان نیز بسیار مناسب و بجا در اشاره به سنت‌گرایی، یکی از مهم‌ترین جریان‌های فکری دنیای معاصر که دکتر سیدحسین نصر یکی از نمایندگان اصلی آن است، انتخاب شده است.
